Zoekstrategie voor onderzoekers

1. Positioneer je vraag

• Wat?
• Voor wie?
• Waarom?
• Hoofd- of bijzaak?

2. Selecteer je bron

• Het vrije of het diepe internet?

3. Stel je zoekstrategie op

• Identificeer belangrijke aspecten
• Zoek alternatieve termen, vakjargon en indextermen
• Combineer de zoektermen

4. Evalueer je resultaat

• Relevant?
• Voldoende?
• Betrouwbaar?

Hoe stel ik een onderzoeksvraag op?

Formuleer een onderzoeksvraag waarbij bij voorkeur alle aspecten van je onderwerp benoemd worden. De PICO-vorm is een hulpmiddel om een klinische onderzoeksvraag op te stellen. In deze vorm wordt de patiëntencategorie (Population/Patient), de interventie (Intervention/Indicator), de controlebehandeling of vergelijking (Comparison/Comparator/Control) en de uitkomst (Outcome) duidelijk beschreven.

Voorbeeld: ‘In men, does having a vasectomy (compared to not having one) increase the risk of getting testicular cancer in the future?’

Population/patient = adult males

Intervention/indicator = vasectomy

Comparator/control = no vasectomy

Outcome = testicular cancer

Afgeleide vormen van PICO zoals PICOT (inclusief Time) en/of PICOS (inclusief Setting) bevatten meer informatie dan de klassieke PICO en zijn om die reden mogelijks een beter alternatief. Hierbij een template voor het opstellen van PICOT vragen. Heb je nood aan andere types dan PICO en afgeleiden (bijv. in het kader van een systematische review van case control studies), contacteer ons.

Hoe stel ik selectiecriteria op?

Naast het opstellen van een duidelijke onderzoeksvraag zijn het bepalen en uitschrijven van selectiecriteria (bij voorkeur ook per aspect van je onderzoeksvraag) essentieel bij het maken van een systematische review. In de in- en exclusiecriteria worden elk van de aspecten nog meer in detail beschreven (bijv. leeftijdslimiet of comorbiditeiten bij de beschrijving van de Populatie). Andere criteria die belangrijk zijn om te beschrijven zijn: setting (bijv. westerse wereld), duur van het toedienen van de interventie en/of de follow-up, studietypes en taal van de studies die geïncludeerd/geëxcludeerd zullen worden.

Welke types van bronnen bestaan er en hoe selecteer ik de juiste bron(nen)?

De keuze van een geschikte bron is afhankelijk van het type bron en de doelstelling van je vraag.

Wanneer je op zoek bent naar achtergrondinformatie (vakinformatie en/of publieksinformatie), kunnen een zoektocht via Google of het consulteren van een encyclopedie (bijv. Wikipedia) en/of het zoeken in MedlinePlus waardevol zijn.

Wetenschappelijke informatie vind je terug in tijdschriften en databanken.

Voor klinische evidence-based informatie, zijn databanken zoals UpToDate geschikt.

Bij elk type van bron is het nuttig om meer te weten over de informatiebron (bijv. gebruikers bij Wikipedia), het zoekalgoritme (bijv. volgorde van resultaten in Google Scholar) en de zoekmogelijkheden (bijv. Advanced Search-optie en thesaurus in bepaalde medische databanken).

Voor meer informatie, raadpleeg de informatiefiches over databanken.

Wat is het verschil tussen het vrije en het diepe internet?

Internet kent verschillende lagen, waaronder het vrije (of zichtbare) en het diepe (of onzichtbare) internet. Onder het diepe internet worden databanken verstaan, waarvan hoogstens de homepagina te vinden is via zoekmachines zoals Google, Bing of Yahoo. Om de inhoud van databanken te doorzoeken, gebruik je het eigen zoekvenster van de databanken.

Waar vind ik systematische reviews?

In de Cochrane Library kan je in de Cochrane Database of Systematic Reviews uitsluitend op systematische reviews zoeken.

Via PubMed kan je door het gebruik van de filter Clinical Queries systematische reviews vinden. Let op: de resultaten die je met behulp van deze filter krijgt, zijn niet uitsluitend systematische reviews, maar bijvoorbeeld ook richtlijnen of Health Technology Assessments (HTAs).

Via Embase kan je [systematic review]]/lim aan je zoekopdracht toevoegen of de filters Systematic Review en/of Cochrane Reviews selecteren onder de EBM (Evidence-Based Medicine)-filters.

Waar vind ik informatie over patenten?

In de databank Scopus vind je in de balk met het aantal resultaten dat je zoekopdracht opleverde ook de link View # patent results. Deze link is enkel zichtbaar als er patenten zijn die overeenkomen met je zoekopdracht. Via LexisNexis wordt de informatie bij vijf patentorganisaties gecheckt en opgehaald.

Hoe vind ik geschikte zoektermen?

Ga op zoek naar de meest voorkomende (vak)specifieke zoektermen en synoniemen voor elk aspect van je vraag (zie Hoe stel ik mijn onderzoeksvraag op?). Het gebruiken van de ‘juiste’ zoektermen is cruciaal voor het vinden van de gewenste informatie. Wikipedia, Oxford Reference Online en Thesaurus.com kunnen mogelijke bronnen zijn van Engelstalige zoektermen. Ga er steeds vanuit dat zoeksystemen eenvoudigweg nagaan of de door jou opgegeven termen in je zoekstrategie voorkomen in bijv. titel en abstract. Wordt je term net iets anders geschreven of staat je term uitsluitend in de full text van het artikel, dan wordt de informatie in de meeste gevallen niet gevonden.

Indien je in een databank mét een thesaurus gaat zoeken (bijv. PubMed of Embase), dan gebruik je bij voorkeur ook relevante trefwoorden/indextermen uit die thesaurus. Hieronder staat een tabel die je als hulpmiddel kunt gebruiken voor het zoeken en oplijsten van relevante zoektermen.

Population	zoekterm inclusief enkelvoud/meervoud, zelfstandig/bijvoeglijk gebruikt en werkwoordvervoegingen, spellingsvarianten (Britse en Amerikaanse spelling), Latijnse benaming, acroniem, enz. *	synoniem(en) inclusief vakjargon, enkelvoud/meervoud, zelfstandig/bijvoeglijk gebruikt en werkwoordvervoegingen, spellingsvarianten (Britse en Amerikaanse spelling), Latijnse benaming, acroniem(en), enz. *	trefwoord (bijv. MeSH term voor zoeken via PubMed; Emtree term voor zoeken via Embase)
Intervention	zoekterm inclusief enkelvoud/meervoud, zelfstandig/bijvoeglijk gebruikt en werkwoordvervoegingen, spellingsvarianten (Britse en Amerikaanse spelling), Latijnse benaming, acroniem, enz. *	synoniem(en) inclusief vakjargon, enkelvoud/meervoud, zelfstandig/bijvoeglijk gebruikt en werkwoordvervoegingen, spellingsvarianten (Britse en Amerikaanse spelling), Latijnse benaming, acroniem(en), enz. *	trefwoord (bijv. MeSH term voor zoeken via PubMed; Emtree term voor zoeken via Embase)
Comparison	zoekterm inclusief enkelvoud/meervoud, zelfstandig/bijvoeglijk gebruikt en werkwoordvervoegingen, spellingsvarianten (Britse en Amerikaanse spelling), Latijnse benaming, acroniem, enz. *	synoniem(en) inclusief vakjargon, enkelvoud/meervoud, zelfstandig/bijvoeglijk gebruikt en werkwoordvervoegingen, spellingsvarianten (Britse en Amerikaanse spelling), Latijnse benaming, acroniem(en), enz. *	trefwoord (bijv. MeSH term voor zoeken via PubMed; Emtree term voor zoeken via Embase)
Outcome	zoekterm inclusief enkelvoud/meervoud, zelfstandig/bijvoeglijk gebruikt en werkwoordvervoegingen, spellingsvarianten (Britse en Amerikaanse spelling), Latijnse benaming, acroniem, enz. *	synoniem(en) inclusief vakjargon, enkelvoud/meervoud, zelfstandig/bijvoeglijk gebruikt en werkwoordvervoegingen, spellingsvarianten (Britse en Amerikaanse spelling), Latijnse benaming, acroniem(en), enz. *	trefwoord (bijv. MeSH term voor zoeken via PubMed; Emtree term voor zoeken via Embase)

* Gebruik enkele of dubbele aanhalingstekens (afhankelijk van de databank) voor termen die samen en in exact deze volgorde dienen voor te komen (= phrase searching).

Sleutelartikels of systematische reviews gerelateerd aan je onderzoeksvraag kunnen waardevolle inspiratiebronnen zijn van zoektermen, synoniemen en trefwoorden. Daarnaast kan je tools gebruiken zoals PubReMiner en GoPubMed (After Search > Statistics) die op basis van je zoekvraag veel voorkomende termen en/of MeSH termen oplijsten. Op basis van je zoekvraag of een stuk tekst kan je via MeSH On Demand ook advies krijgen over mogelijk relevante MeSH-trefwoorden en sleutelartikels.

Wat zijn zoekfilters en waar vind ik die?

Zoekblokken- en filters kunnen opgedeeld worden in methodologische filters (bijv. RCT-filter, filter voor Health Economics, filter voor systematische reviews) en inhoudelijke filter (bijv. filter om op zoek te gaan naar literatuur over kinderen, over AIDS, enz.).

Zoekfilters of -blokken kunnen een bron van inspiratie zijn voor zoektermen. Indien de filter gevalideerd is, kan deze – mits vermelding van de bron – zelfs integraal overgenomen en gebruikt worden in je zoekstrategie. Ga steeds na of de zoekfilter in de juiste syntax opgemaakt is. Een zoekfilter in Embase kan bijvoorbeeld voor de OVID-interface of voor de Embase.com-interface opgemaakt zijn.

Onderstaande tabel geeft je een overzicht van enkele zoekfilters of -blokken.

Organisatie	Enkele voorbeelden van methodologische zoekfilters of -blokken	Enkele voorbeelden van inhoudelijke zoekfilters of -blokken
The Cochrane Collaboration PubMed format Embase.com format	Randomized Controlled Trials (RCTs)
The InterTASC Information Specialists’ Sub-Group (ISSG)	Observational studies Epidemiological studies Qualitative research Mixed method studies	Adverse effects Aetiology Public Views & Patient Issues
Canadian Agency for Drugs and Technologies in Health (CADTH)		Therapie Diagnose Prognose
PubMed Search Strategy blog Via de zoekbox		Een specifieke pathologie bijv. COPD Een specifieke doelgroep bijv. gezondheidswerkers Een specifiek type van studies bijv. dierstudies Medicatie bijv. NSAIDs (non-steroidal anti-inflammatory drugs)
BMI van de Koninklijke Nederlandse Vereniging voor Informatieprofessionals		Een specifieke pathologie bijv. Alzheimer disease Een specifieke doelgroep bijv. patiënten Medicatie bijv. Acyclovir or Zovirax Een specifieke behandeling bijv. beenmergtransplantatie Een specifieke labotest bijv. bloedcel telling
Caresearch Palliative Care Knowledge Network		Een specifieke pathologie bijv. anorexia Een specifieke doelgroep bijv. ouderen Een specifiek thema gerelateerd aan palliatieve zorg bijv. advance care planning

Hoe stel ik een zoekstrategie op?

Combineer de zoektermen, synoniemen en trefwoorden per aspect (bijv. Population) met de OR-operator. Het gebruik van de OR-operator geeft aan dat minstens één van de termen moet voorkomen in je zoekresultaat. Combineer vervolgens de zoekacties van alle aspecten met een AND-operator (die aangeeft dat beide termen moeten voorkomen in je zoekresultaat). Gebruik hiervoor de geavanceerd zoeken-functie die vele databanken aanbiedt.

Bij uitgebreide zoekopdrachten (bijv. in het kader van een systematische review) wordt aanbevolen om de syntax (≈ code) van de databank te gebruiken. Een overzicht van de syntax in PubMed, Embase, CENTRAL, CINAHL, Web of Science en Scopus vind je hier. Door de syntax te gebruiken geef je aan waar een term mag voorkomen bijv. in titel en abstract bij het gebruik van [TIAB] in PubMed. Dankzij de syntax ga je als gebruiker zelf sturen i.p.v. dat je de zoekmotor laat bepalen (bijvoorbeeld de Automatic Term Mapping-functionaliteit in PubMed).

Bij een systematische review is het bovendien aangewezen de zoekstrategie transparant te beschrijven (bij voorkeur inclusief de syntax), inclusief de verschillende bronnen, de zoektermen en de zoekmethode (bijv. de cited en citing articles bekijken van de geïncludeerde studies).

Hoe ga ik de kwaliteit van mijn zoekstrategie na?

De PRESS (Peer Review of Electronic Search Strategies) checklist is een evidence-based richtlijn voor het beoordelen van een zoekstrategie voor onder andere systematische reviews. Je kan hiervoor ook contact opnemen met ons.

Zijn er tools ter beschikking die het selectieproces van artikels faciliteren bij het maken van een systematische review?

Covidence is een gebruiksvriendelijke online tool die voornamelijk geschikt is om het selectieproces van artikels in een systematische review te faciliteren. De online screening is gratis voor 1 review (met maximaal 2 reviewers).

Hoe ga ik de kwaliteit van bronnen en informatie na?

Uit de URL en het digitaal informatiecertificaat van een bron/website kan je al mogelijks iets afleiden over de betrouwbaarheid.

Extensie URL	Aard organisatie	Voorbeeld	Objectiviteit, betrouwbaarheid
.com	Commercieel	http://www.dokteronline.com	?
.net	Netwerk	http://www.cancer.net	?
.gov	Overheid (VSA)	https://www.nlm.nih.gov	+
.gov(.be)	Overheid	https://www.ehealth.fgov.be	+
.edu	Onderwijs (USA)	http://library.medicine.yale.edu	+
.org	Internationale non-profit	https://nl.wikipedia.org/	+/-
.be / .nl / …	Landcode	https://www.kcgg.be	?

Het taalgebruik (bijv. correct objectief taalgebruik, de eigenaar (bijv. Universitair Ziekenhuis) en de actualiteit kan je bijkomend inzicht geven in de betrouwbaarheid. Ga in ieder geval na of de informatie die er te vinden is, kan verifiëren in andere betrouwbare bronnen. Via deze zoekmachine kunnen bronnen gevonden worden die voldoen aan het HON-label voor betrouwbare en kwalitatieve gezondheidsinformatie voor patiënten en professionelen op het net.

Naast het beoordelen van de kwaliteit van de bron, is het ook belangrijk om de relevantie en validiteit van je informatie na te gaan. Is de studie recent? Is de studie methodologisch goed uitgevoerd? (zie ook Verwerken > Beoordelen)

Hoe controleer ik de kwaliteit van studies in mijn systematische review?

Bij het maken van een systematische review is het de bedoeling om een objectief overzicht te geven van alle literatuur m.b.t. een bepaalde onderzoeksvraag. De (mogelijks lage) kwaliteit van een studie is dus nooit een reden om deze te excluderen. Bij dit type van literatuuronderzoek is het gebruikelijk om op niveau van iedere studie een kwaliteitsniveau toe te kennen. Hiervoor bestaan er verschillende tools die vaak opgedeeld worden per studietype, zoals de Cochrane tool (ROB) voor Randomised Controlled Trials (RCTs) en de ROBINS voor non-Randomised Controlled Trials (non-RCTs). (Zie ook Verwerken > Beoordelen en Schrijven)

Wens je meer informatie of heb je nog vragen dan kan je terecht bij onze informatiedeskundige Nele Pauwels.

Heb je een vraag in het kader van je literatuuronderzoek of bij het zoeken, verwerken of publiceren van literatuur/data?
Vul dan ons formulier in met aanvullende info zodat wij een duidelijk beeld hebben van je vraag. Je kan ons ook bereiken via kcgg@ugent.be.